Ik ben wat laat met de column maar ik ben namelijk wat half.
Eerst was ik verkouden en wat half. Toen kreeg ik een hardnekkige griep. Ik lag een dikke week in bed, snotterend, koortsend, snuffend en slapend, net als heel veel dorps- en landgenoten. Er heerste een epidemie. Officieel.
Gelukkig, want als het een epidemie is dan is het echt en mag ik ook ziek zijn. Dus een week op bed…
Maar toen vond ik dat het genoeg was geweest en heb ik mezelf beter verklaard. Maar was ik het natuurlijk nog niet. Ik was en ben nog steeds een beetje half.
Ja, half. Voor de Friezen en Friestaligen onder u laat dat woord niets te raden over en de niet-friezen onder u denken: “Half?, wat half? Een half brood, half wakker, half drie?” Half. Ja, het is echt een woord waar geen Nederlands equivalent van is. Apart nou?
Je zou denken dat er voor elk Fries woord een Nederlands woord is. Maar van het woord ‘heal’ bestaat er geen vertaling. Maar u en ik weten heel goed wat half betekent. Nynke de Jong schreef er ook al eens een column over. Half. Dat is iets meer als verkouden. Want dan ben je gewoon verkouden. Maar het is geen griep. Want dan heb je gewoon griep, met de daarbij behorende koorts en andere serieuze zaken.
Nee, half.
Zoals je aan anderstaligen het woord gezellig ook niet uit kunt leggen (“Ja, met kaarsjes, of scrabbelen en een bord met een tekst aan de wand en een schapenvachtje over de bank en gezellig op de verjaardag in een kring zitten, gezellig!”) kun je ‘half’ ook niet uitleggen.
Gammel is ook net niet het goede woord. Gammel ben je na een avond laat naar bed gaan en één wijntje teveel. Nee, half. Je redt het nog net. Je sleept jezelf naar het werk met een wc rol op je bureau. Je kucht, snuft en hoest en proest. “Nee, het gaat wel, ik ben niet ziek, hooguit wat half”. En je scheurt de kop er weer voor. Doorzetten!
Misschien is dát het geheim van het woord ‘half’ en de ontbrekende vertaling er van: in de rest van Nederland zijn het softies. Suurtsjes…..Wytweiten hintsjes!
Ze gaan zo van de verkoudheidsfase over in de griep. Aanstellers. Bellen af, melden ziek, een gaan steunend en kreunend in bed liggen. Met een glaasje water op het nachtkastje en een paar aspirines. Maar wij Friezen: bikkels. We voelen langzaam een koorts opkomen maar halen de schaatsen uit het vet om voor melken nog even van Leeuwarden naar Bolsward te schaatsen om een stuk spekvet op te halen. We trekken een extra borstrok en aan en scheuren de kop er voor, doorzetten bliksem! Griep, neeeh gewoon een “bytsje heal!” En dus schrijf ik gewoon voor u een column, want zo doen wij dat hier, ook al zijn we half. Doorzetten, kop er voor!
Maar als u het niet erg vindt laat ik het hier ook bij. Want ik ben bang dat half nu toch weer overgaat in griep. Dus ik ga even onder een dekentje op de bank, misschien kan iemand even een kopje thee voor mij zetten, niet te sterk graag, en even een weiten koekje. Dan ga ik daarna even een dutje doen….
Beterschap voor allen die half zijn, écht de griep hebben of bijna weer beter zijn!